جامع ترین تحقیق که درباره ورزش زورخانه ای ایران انجام شده است نشان می دهد قدمت این ورزش به دوران مادها می رسد . ایرانیان از دوران گذشته به ورزش و مسائل نظامیگری علاقه زیادی داشتند، به همین دلیل مکانی را در نظر گرفته بودند به نام «چرتا »‌که در آن اسب دوانی ،پرتاب نیزه‌ ، شمشیرزنی و انواع کشتی انجام میشده است.
این مکان به الهام از میدان جنگ ساخته شده بود . زمین جنگ ایرانیان با دشمن، قطعه زمینی گود بوده است که درمیان دو یا چند تپه قرار داشت و سران لشگر از بالای تپه ها نبرد را زیر نظر می گرفتند . گود زور خانه از این موضوع گرفته شده است . در قرون گذشته ورزشهای زورخانه ای در زیر زمین ها و سردابه ها انجام می شده است که کوتاه بودن درب ورودی زورخانه ها به همین علت می باشد . هر شخص تازه واردی که قصد ورزش در «چرتا » را داشت باید، آبی آغشته به نمک بنام «آب زور » می نوشید که نام زورخانه از همین کلمه آمده است، هدف این ورزش (همانطور که در مقالات قبل گفتم جزء یکی از ورزش های سه تمدن قدیمی می باشد ) تنها زورمندی تن نبوده بلکه پرورش روح نیز مورد توجه بوده است.
در زورخانه ها آلات و ادوات بکار رفته در ورزشها شباهت های زیادی به وسائل جنگی گذشته دارد که توضیحاتی دراین مورد مطرح می کنیم:

ضرب:
ضرب زورخانه بدل از طبل جنگ می باشد . ضرب آهنگ اشعار زورخانه همان ضرب آهنگ رزم است که مرشدان اشعار حماسی می خواندند و یکی از انگیزه های ایرانیان نیز درتوجه به ورزش زورخانه ای ، دفاع از میهن و ایستادگی در برابر دشمن بوده است.
سنگ:
سنگ یاد آور سپر می باشد، در جنگها، زمانهای متوالی استفاده از سپر مطرح بوده و برای اینکه شخص بتواند ساعات متمادی سپر را بدون خستگی حمل کند و از حمله دشمن در امان باشد بایستی از توانایی بالایی برخوردار می شد .
کباده:
کباده همان کمان می باشد و از نظر شکل شباهت زیادی به کمان و زه آن دارد .
میل:
میل و میل گیری همان گرز و نواختن و چرخش آن در دست به هنگام جنگ است .
تخته شنو ( تخته شنا ):
گروهی از محققان می گویند تخته شنو جزء ادوات باستانی نیست و در زمان صفویان برای جلو گیری از نفوذ رطوبت به مچ دست ورزش کاران ساخته شده است ولی چیزی که دقیق تر به نظر می رسد این است که تخته شنو جزء ادوات باستانی و بدل از شمشیر و حرکات خاص با شمشیر می باشد .
تخته شلنگ و چرخیدن:
تخته شلنگ تا حدود هشتاد سال پیش در زورخانه رواج داشت که جهت ورزیدگی و توانایی جهش روی اسب انجام می شده است . این ورزش درایران باستان رواج داشت. ایرانیان باستان در اسب سواری مانند یونانی ها زین و رکاب بکار نمی بردند و درمواقع سوار شدن بر اسب می پریده اند، یونانی ها این طریق سوار کاری را، سوار کاری به سبک فارسی می نامیده اند. چرخیدن نیز فقط در ایران رواج داشت.امروزه گل چرخ متداول نیست وبه اینگونه انجام می شده که یکی از ورزش کاران با دردست گرفتن یک لنگ برای زیبا شدن حرکات استفاده می کرده وگاه آنرا به دور گردن، کمر ویا دست می بسته ومرشد نیز با آوای ملایم او را همراهی می کرده است.
کشتی گیری:
کشتی گیری از ورزشهای پهلوانی است، برای نیرومند ساختن بدن پیش از جنگ تن به تن انجام می شده و بهترین و کار بردی ترین ورزش به شمار می رود. هنگام نبرد و جنگ تن به تن هر رزمنده برای زمین زدن دشمن دوال کمر او را که بر میان بسته بود در دست می گرفت و می کوشید تا با کمک آن حریف را بر زمین کوبد. در پهلوانی از صدمه زدن به حریف واستفاده از فنون خطرناک و کارهای که حریف را نزد دیگران تحقیر کند جلوگیری جدی بعمل می آمده و استفاده در جنگ ها آموزش داده می شد.

سال 1345 زورخانه شهباز(غلام نقلی)

کشتی گیری تا سال 1318 در زورخانه ها متداول بوده است و امروزه این ورزش به عنوان یک ورزش مستقل پهلوانی شناخته می شود. تا قبل از سال 1318 پس از پایان ورزش زورخانه ، کشتی گیران و پهلوانان میان گود می رفتند و دو به دو با هم کشتی می گرفتند، دو کشتی گیر فرو می کوبیدند ، آنگاه مرشد لنگی به میان هر دو کشتی کیر پرتاب می کرده تا دست نگه دارند، تا شعر گل کشتی خوانده شود، کشتی گیران در کنار هم پهلو به پهلو و رو به قبله خم می شوند و یک دست را بر گردن یکدیگر و دست دیگر را روی زانو می گذاشتند و مرشد گل کشتی را می خواند:
درمعرکه ها درنگ می باید کرد خون بر جگر نهنگ می باید کرد
پوشند یلان زره به پیکار اینجاست جایی که برهنه جنگ می یابد کرد
دو کشتی گر پس اینکه مرشد می گوید :
« خدا را سجود ، پیران را عزت ، جوانان را قدرت ،رب المشرقین و رب المغربین »
کف گود را می بوسیدند و کشتی را آغاز می کردند .
لازم به توضیح است با زنده کردن بیش از پیش این ورزش می توان نه تنها سلامت جسم بلکه توجه به روح را نیز در بین جوانان گسترش داد . امروز جای کشتی پهلوانی در گود زورخانه خالی است، تجربه نشان داده افرادی که در ورزش های زور خانه ای توانا بوده اند در میادین کشتی عالی تر و قوی تر عمل کرده اند.